షోడశ సంస్కారములు - 1
చాలా సార్లు షోడశ
సంస్కారములు అన్న పదాలు పండితులు వాడటం వినే ఉంటారు. అవి ఏమిటి? వాటి ఆంతర్యం ఏమిటి? చేయవలసిన పద్ధతి ఏమిటి? మొదలైన వివరాలు ఈ వ్యాసంలో. వ్యాసుల వారు తమ స్మృతిలో పదహారు సంస్కారాలను:
ఆధానం పుంసవనం సీమంతోన్నయనం
జాతకర్మ నామకరణం
అన్నప్రాశనం చౌలం ఉపనయనం
బ్రహ్మవ్రతం వేదవ్రతం
సమావర్తనం ఉద్వాహః
అగ్న్యాధానం దీక్షా
మహావ్రతం సన్న్యాసః
అని పేర్కొన్నారు. ఈ
సంస్కారముల వలన కలిగెడి ఫలములన్నింటిని ప్రధానముగా మూడు భాగములుగా విభజించదగును.
ఎట్లన,
1. దోష మార్జనములు 2. అతిశయాధానము 3. హీనాంగపూర్తి
కల్మష ప్రకృతి గల ఏ
పదార్థమునైనను శుద్ధి పరచుటకు ఈ మూడు ఉపాయములు అవసరములగును.దీనికి సరైన ఉదాహరణ -
గనిలోనుండి తీయబడిన లోహము చాలా మలినము కలిగి ఉండును. ఆ లోహముతో ఒక కత్తి
చేయవలెననిన దానికి ముందు "దోష మార్జనము" చేయవలెను (అనగా దానికి ఉన్న
మలినమును పోగొట్టి శుభ్ర పరచవలెను). తరువాత ఆ లోహమును అగ్ని యందు తగినంత కాల్చి
కడ్డీగా చేసి పిమ్మట కత్తి రూపుగా మలచవలెను. దీనికే "అతిశయాధానము" అని
పేరు. ఈ ప్రకారము సిద్ధము చేయబడిన తరువాత కట్టెతోనో, వెండితోనో, బంగారముతోనో ఆ కత్తికొక
పిడిని కూర్చుట, దానిని సింగారించుటను
"హీనాంగపూర్తి" అని వ్యవహరింతురు. అలాగే, ప్రత్తి చెట్టు వలన వచ్చిన కాయలను తొలుత దానిని కప్పియున్న
మలినమును త్రోసివేసి దానియందలి ప్రత్తిని తీసి శుభ్ర పరచుట దోషమార్జనమనియు,
దానినుండి దారము, ధోవతి, ఉత్తరీయము, చీర మొదలైనవి నేయుట అతిశయాధానము అని ఆ చొక్కాకు అందమైన
అల్లికలు అల్లి, గుండీలు కుట్టి
అలంకరించుటను హీనాంగపూర్తి యని చెప్పెదరు. పై దృష్టాంతములను బట్టి సంస్కార విషయములందు
కొన్ని కర్మల (గర్భాధానము, జాతకర్మ, అన్నప్రాశన) వలన దోషమార్జనము, చూడాకరణము (చౌలము) వంటి కర్మలవలన అతిశయాధానము, వివాహము, అగ్న్యాధానము వంటి కర్మలవలన
హీనాంగపూర్తి యగుచున్నదని గ్రహించవలెను.
1. గర్భాదానము:
సత్సంతానమునకు బీజముగా
గర్భాదాన సంస్కారము. సంతానము మాత పితల యొక్క ఆత్మ, హృదయము మరియు శరీరము నుండి జనించుచున్నది గదా! అందువలన
తల్లిదండ్రుల దేహము (స్థూల, సూక్ష్మ) లోని దోషములు
బిడ్డకు సంక్రమించును. ఈ విషయానికై తల్లిదండ్రులు తమ గర్భగ్రహణ యోగ్యతను, ఉపయుక్త కాలమును నిర్ణయించుకొని సంతానకాలమందు
మనశ్శరీరాదులయందు గల పశుభావనను తొలగించుకొని సాత్త్వికమగు దైవ భావము కలిగియుండుట
కొరకే ఈ గర్భాదాన సంస్కారము విధింపబడినది. తల్లిదండ్రుల చిత్తవృత్తులు
సంతానోత్పత్తి కాలములో ఎలా ఉంటాయో అటువంటి లక్షణాలు కలిగిన బిడ్డలే జన్మిస్తారు. కావున
తల్లిదండ్రులు గర్భాదాన సమయమున తాము దేవతలమని, పతి ప్రజాపతి యొక్క అంశ గలవాడనియు, పత్ని వసుమతి రూపమనియు తలచి దేవతా చింతనము చేయుచు
గర్భాదానము చేయవలెను.
ఓం పూషాం భగం సవితామే దదాతు
రుద్రః కల్పయతు లలామగుం
ఓం విష్ణుర్యోనిం కల్పయతు
త్వష్టారూపాణి పిగుంశతు
ఆసించతు ప్రజాపతిర్ధాతా
గర్భం దధాతు తే
అనగా పుష్టి కారకుడైన
సూర్యుడు, రుద్రుడు యోనిని కల్పింతురు
గాక. వ్యాపకుడైన విష్ణువు గర్భగ్రహణము గావించు స్థానము ఇచ్చుగాక. దేవశిల్పియగు
త్వష్ట రూపమిశ్రము చేయుగాక. ప్రజాపతి సించనము (తడువుట) చేయుగాక. సృష్టికర్త
గర్భమును సంఘటింప జేయుగాక.
ఇట్లు దంపతులు దేవ భావ
యుక్తమై రమించినచో తప్పకుండా సంతానము సులక్షణములతో ధార్మికము కలది కాగలదు. ఇందులో
అణుమాత్రము కూడా సందేహము లేదు.
2. పుంసవనము :
ఇది మరియు సీమంతోన్నయనం
గర్భాన్ని రక్షించుకొనుటకు చేసే సంస్కారములు. కావున ఈ రెండు గర్భా కాలమునందే
చేయవలెను. పుంసవనము గర్భము ధరించిన మూడవ మాసములో మొదటి పదిరోజులలో చేయవలెను. ఈ
కార్యక్రమములో మఱ్ఱిపండ్లను మినుములతో, యవలతో కలిపి
గర్భిణికి వాసన చూపించెడి వ్యవస్థ యున్నది. దీనివలన యోనియందున్న దోషములు తొలగి
గర్భరక్షణ శక్తి కలుగునని సుశ్రుతము మొదలగు ఆయుర్వేద శాస్త్రములందు
చెప్పబడియున్నది. మోక్షమునకు ఉపయోగపడే ఉత్తమ స్థూల శరీరమును పొందు లక్ష్యముతోనే ఈ
పుంసవన సంస్కారము నిర్ణయించబడినది.
3. సీమంతోన్నయనం :
ఇది గర్భాకాలమున ఆరవనెలన
గాని, ఎనిమిదవ నెలనగాని జరుపవలెను
(దేశకాలమానములు బట్టి ఇవి వేర్వేరుగా ఉండవచ్చును). ఇందులో మేడిపండ్లు, వనస్పతి మొదలగు శుభకరమైన పదార్థములను ఉపయోగించి భర్త
భార్యను మేడిచెట్టువలె బలముగా నుండుమని, వనస్పతివలె సంతాన
సంపదను పొందుమని అర్థం వచ్చే మంత్రములను వినిపించును. అలాగే, ప్రజాపతి అదితికి సీమంతోన్నయనము చేసినట్లు నీకు కూడా
సీమంతోన్నయనము చేసి, పుత్రపౌత్రాభివృద్ధి కలిగి,
వృద్ధాప్యము వరకు దీర్ఘజీవిని చేసెదను అని ఇంకొక
మంత్రము పలుకును. అటు తర్వాత భర్త దేవతలను ప్రార్థించి గర్భదోషములు తొలగింజేయు,
భవిష్యత్త్ సంతాన కళ్యాణమునకై గర్భపోషణ చేసెడి
నేతితో చరుపాక ప్రదర్శనము మొదలగు క్రియలను చేయును.
కాబట్టి సీమంతమనగా మనము
చేసుకునే వేడుక గాదు. తల్లి, అత్తగారు, భర్త, శ్రేయోభిలాషులతో సంతోషముగా,
ముత్తైదువుల ఆశీర్వాదము పొందుట ఏ మహిళకైనా
మంచిదే. కానీ, దాని పేరిట పైన చెప్పిన సీమంత
ప్రక్రియను చేయకుండుట శాస్త్ర సమ్మతము కాదు.
ఇంకా ఉంది ..